|
HEWA ALİYÊ GIRMİ (SOXARİYE)
Derheqa şüare de çond qesey:
Hirıs u hêşt de dewlete ke çheku kena top, dıma jü ve jü weşênena mordemunê weçinıtu, bena erzena zere. Pılemoriye ra mordemê dewlete rozê ki venga Aliyê Gırmı danê, weşênenê Pılemoriye. Ey uza cênê zere. Qeymaqamê Pılemoriye ki cırê dawa-vêkiliye keno. Bado ke Aliyê Gırmı verdanê ra, Qumandar esker fino’ra dıme, rae de nano pıra, dano kistene.
Uşenê Gırmı kuno’ra hêfguretena bıraê xo dıme. Rozê ixbarci gerre kenê, vanê "Xıdê Alê Isme ve taê mordemunê xora haê Soxariye de çê Uşênê Gırmı derê." Nae sero, esker erzeno Soxariye ser. Soxariye, mazra de dewa Pılemoriye; Pardiya, giredayê nahiya Pırdesuri ya. Xıdê Alê Isme ve mordemunê xora sonê hetê Harşiye. Uza Uşênê Gırmı de verva eskeri danê pêro. Yanê phoşti danê cı. Bado esker hêrs ra kuno Soxariye, adır keno ver, vêsneno. Tabi ke Uşênê Gırmı era dest nêkuno, vejino’ro ko. Endi dewlete rê beno saredez. Qereqolê Tosniye ra cendırmey dı mordemu benê, ey vera (hurêndia deyde) peyê dewe de kisenê. Vato, goya "inu Uşênê Gırmı rê yardım kerdo".Ni mordemu ra jü piyê Sayirê ma Uşenê Pardiye; Xıdır biyo. Cıra Lazê aliyê Mursay, "Xıdır" vatêne.
Vanê Uşênê Gırmı na qewğa de xeylê eskeri kiseno. Bado 38 de ke surgın vejino, çê Gırmu sonê têslım benê. Uza ra ki surgınê ğerbi benê. Na şüare ki hetê bıraê Aliyê Gırmı Uşêni ra Ali sero vajiya.
Hawar Tornêcengi
HEWA ALİYÊ GIRMİ (SOXARİYE) –(varyant-1)
Ax, Aliyê mı, bırayê mı!
Tı ve heqê bırayeni kena
Dina de derdo, de wax Aliyê mı
Mı va bıra wayi!
Haq adırê derdonê dina wedaro
Vano: "Aşirenê, bexte vazê.
Ali begi ve Uşêni ra ke çhekê xo gırêdêne
Ordiyê Urışi dina de nêamêne.
Ezo sevetanê to bıray ra
Çılê da momıne bijerine, bıfetêline
Wertê des u dı aşirunê Dêsımı ra.
Heqa bırayeni zora
Koti ra biveni biyari tayisê canê tora?"
Vano: "Bıra tı meberve!
Sevetanê mıra, piyo meberve!
Çar ve çar lazê to wesê
Cıra jü ke nê, jü vejino çengê mıra!"
Sevetanê to bıray ra ezo kewtu ra rae,
Ko ve koê Dêsımı fetêliyune
Axıri lemınê bêvetano bıra bıra!
Ax Aliyê mı! Bırayê mı!
Soxariye romerdiyo, bıvêso cêncêniya torê
Çhik ve pıra niso, peyra sona şüye
Mı va: "Gos ro mıne, tı bê meso mêrata qeza Pılemoriye
Zerê qeza Pılemoriye de tabura hetê Bayburti,
Bırayê mı, qaçax taburiye.
Lazê Khêkê ağay gerrê ma kerdo, vato:
"Des u dı tenê Heyderu ve Xıdırê Ali ra
amê şiyê Soxariye, çê Gırmı meymaniye."
Mı va: "Nêbo, nêbo!
Bıra se bi, phoştia mı tora şikiye."
Vano: "Bıra, ez ke Pılemoriye nêşiyêne
Qeymaqamê Pılemoriye dewrê çar serriyo marê keno evqatiye."
Uşênê bıraê to vano: "Haq adırê derdunê dina wedaro!
Dırvêtia mı seket gırêday vi,
To Aliyê bıray nawa kerde newiye"
Soxariye bıvêso, bıra de çhik ve pıra niso
De Heq kena, Aliyê mı verde sono hêniyo
Tı ra merdena xo ver mekuye,
Na dina de kes baqi nêmaneno
Kerdena ke torê kerda,
Rew bo, herêy bo o ki to dıma yolçiyo.
Fekê kamı ke cêreno, vanê:
"Xojivê Uşênê Gırmı bo
hêfê bıraê xo fetêliyo, amo destê deyra cêriyo."
Bıra, tıra merdena xo ver mekuye,
mıleto ke naver bover ra merdo,
Têde seyid-olano, verê xo çarno Kerbela, seyid biyo."
Vatoğ: Sayir Uşênê Pardiye
Arêker: Hawar Tornêcengi
HEWA ALİYÊ GIRMİ (SOXARİYE) –(varyant-2)
Ya de wayi , wayi!
Brayê mı, Aliyê mı, biye, biye!
Heq adir wedaro! torê kerdi bêbextiye.
Ya bırayê mı, mı va mes çolmaga Pilemoriye.
Aliyê mı, lemı, lemı; torê biye maniye
De wayi, wayi!
Dest u paê Aliyê mı pey de giredayi.
Ax lemınê!
Sungi kuyê miyanê bırayê mıra!
Ax, de lemı! verde çilq peray.
To va “dayê!” To va “bıra!”
Phoşta to ke lewê tode çinê biye.
Soxariya vêsaiye persena,
Bıraê mı, verde heniyo.
Xevera mın u kistene,
Berê bırayê mı Uşêni rê
Vazê “mêero, na zalımu dest mekuyo.
Koê Dersimi yo gırso, phano!
Tufangê ho berzo peyê phoştia ho!
Hêfê mı bijêro!
Ko 've koê Dersimi, bıra bifeteliyo.
Ya Soxariya vêsaiye persena,
Bıraê mı bonu ra yana..yano
Damao vazê bıra Uşêno
Meteris de nişto ro,
Tabur u alay de qewğa u ceng keno,
lemı, lemı.
Nat u dotê ho niadano,
meterisê bıray thalo;
Bıra caê nêaseno.
Heq adirê Alay Qumandari wedaro.
Telegraf kerdo vêsayê Erzurumi,
Hona pey ra yindad (hewar) wazeno.
Lemınê wayi...
Damao vazê bıra Uşêno teyna ro.
Meteris de nişto ro, -Lemın lemın..wayi,wayi- herbê keno.
Qese u Qeyde: Khan
Vatoğ:Yusuf Yıldız (Pılemoriye)
Arêker: Hawar Tornêcengi
HEWA ALİYÊ GIRMİ (SOXARİYE) –(varyant-3)
De bıra bıra, de Aliyê mı, cigêra mı, bırayê mı
Ondêra Soxariye verde sona şüye
De bırayê to korr bo, ardo eve xo deşti pişto têra
Tıdarekê bırayê xo diyo, rusno de ondêra Pılemoriye
De vano, “Qomo kês lewê mıde çiniyo, elçi biyari bırusni bırayê xo dıme”
Vaji, “Oli keno, mê’ro ondêr merkezê Pılemoriye,
Nê bıra ni yüzbaşiyê Pılemoriye dewrê dı-rê serriyo marê keno (dawa-) vekiliye
Tivarê mêrdê Tırki çino, nunê dine ve zoni serowo
Cısnê dine ke usto ra – ra-nêusto, cısnê made qerezo
Ni teresu ra vejina bêbextiye,
Dina de tı’ra nine dest mekuye.
De bıra bıra Aliyê mı, cigerê mı, bırayê mı
Derdê to mırê zor kerdo, bıra Aliyê mı
Heqo! Ez viyardno de khal u kokımiye
Vano, “Bıra ez endi torê nêkenu bıraiye
Xo koê Dersimi sane, xorê koê Dersimi ra bıfeteliye”
Nê vano, “Comerdi ke bojiyê bırayê to guret
Ez gereke hêfê bırayê xo ve xo dest bıcêri,
De bıra bıra eve khal u kokımiye”
De bıra, bıra, bıra!
Ez torê korr bi, tı şiya phoştia mıra
Aliyê mı Heq bone ke phoştia mı şikiye
“Nê bıra tı çınayrê kuna’ra merdena mı ver
Çar lazê to estê, -Heq dina de esto- teqeze ke jü vejino dustê mıra”
Vano, “Ni zalimu şino ke do arê, kerdo çê bırayê to
Comerdi ke arde hurê, ez ki ken arê anu,
ken çê Khêkılê Momud Ağayi, -Aliyê mı- çolmaga na Pırriye”
De bıra bıra, de Aliyê mı, cigêra mı, bırayê mı
Ondêra Soxariye verde sono hêniyo
Nê bıra sodıro, tiji zereq do, dormê ma mesero, tıfongê ma erjino,
Vosno pêşiqero sarebırriyo
Bıra tı çınayrê kuna’ra merdena mı ver!
Na teyna qırrkerdena çê ma niya, qırrkerdena Kırmanciya
Emır amo Anqara ra, testıq u imza biyo.
De bıra Aliyê mı,
Lazê Khêkılê Momud ağay sebebê merdena tuyo
Roza hirêyine de to dıma yolçiyo.
De bıra mordemi dıma cüamerd qolaye mevazo
Lazê Khêkılê Momud ağay çığaş ke dısmeno,
To serao, to vera niyo.
Eke Pılemoriye de kutêne dayra hukmati
Tı hên zonêne ke –Bıra Aliyê mı- Heq bo, dawa vekiliyo
Eke reyê Dersimkhaniye cemat roniso
Cemato dorxi bıbo –Aliyê mı-
Cematê tu u yê lazê Khêkılê Momıd ağayi wertê cematu de niyo.
De vano, “Bıra ez çı wele ve xoro keri!
Heqo na tharva bıraiye zora,
Heq nêaro vıreniya dar u kemeri.
Qese u Qeyde: Khan
Vatoğ: Bava Hesen, (na şüare serra 1976 de, suka Aydini de qeyd biya)
Arêker: Hawar Tornêcengi
|
