|
RUSTEM POLAT
Rustem Polat Lazê Ali Ekberiyo. Ali Ekber lazê Bavayiyo. İ Bavay hire lazê ho benê: Ali Ekber, Polat, Abas. Rustem hetê moe ra ki tornê Sey Rızayiyo. Moa ho çêna Şıx Heseniya. Rustem hadisê 38 moa hora, piyê hora u mordemunê hora heşiyo pê. Moa u piyê Rustemi u mordemeke Rustem tey qesey kerdo, ine pêrine 38 eve çımunê ho diyo.
Mı Rustem Efendi de 20. 11. 1994 de Frankfurt/M de qesey kerd.
H.Çaglayan
-----------------
H.Ç.: Kerem ke! Torê zamet, ho marê nameke?
Rustem Polat: Ez ho dezaye ho Uşen rê name keri. Ez Dêrsım rao. Dewa Xaceriye rao. Layike Ali Ekberio. Ali Ekberê Bavay. Tornê Sey Rızayo. Piyê mı lazê Bavayo, tornê Sey Rızayo. Bırayê ho: Polat, Abas. Ju ki waa ho est bi. Namê mı Rüstemo. Ez qesunê ke 38 serre heşinê pê, ine sero qesey kon. Horê mobet keme. Ez çı ke moa hora, mordemunê hora heşinê pê, Sey Rızay sekerdo, çıtur koto qawğa, ey qesey kon.
Khalıkê mı Bavao. Bırayê ho, Şıx Hesen, Uşen. Sey Rıza ki lazê Sey İvrayimo. Dewa Sey Rızay Ağdado. Sey Rıza Ağda de amo dina. Sey İvrayim, Derê Arey vanê, 38 Ortık vatêne, uza amo dina.
H.Ç.: Tu zona, Sey Rıza key amo dina?
Rustem: Taxmina, 1862 de amo dina. Waxto ke esto dara, hotay serera jede biyo. Seri nê ro.
H.Ç.: Eke şiyo Ağdad piyê ho wes biyo.
Rustem: Ya. Faqat belka ke piyê ho wes nêbiyo, waxte ke çê ra şiyê Ağdad. Sureke şiyo Ağdad pil biyo. İ çor bıray biyê: Sey Xıdır, Seyd Ağa, Sey Kheko, Sey Rıza. Ni domonê Sey İvrayim biyê. Seyd Ağay ra Rayver eşt bi, Rayverê Seyd Ağay. Bırazayê Sey Rızayo.
H.Ç.: Sey Rıza tho şiyo mektev? Wendise ho biyo?
Rustem: Sey Rıza mektev nêşiyo. Wendiso ho çinebiyo. Tırki ki hên nêzonenê. Tırkiyê ho çine biyo. ... Moa mı bı, piyê mıra tornê Sey Rızayê. Piyê mı laza Bavayo, moa mı çêna Şıx Heseniya. Hem hetê moe ra, hem hetê pi ra.
H.Ç.: Piyê tu, Ali Ekber Efendi, Sey Rıza diyo, ya ki nêdiyo.
Rustem: Piyê mı o sure hona domon biyo. Khalıkê mı ke (Bava) ke kışiyo, piye mı taxbin ra gore 9, 10 serre biyo. Khalıkê mı Bava 1933 de amo kıstene. Nıka taê vanê ke, Bava 1937 de kişiyo. Na ğeleta. Bava 1933 kişino. Şiyo Xozat; Qaymekam amo Xozat. Qaymekam Bava dawate kerdo. Vato, "bêro bivin reye!"
H.Ç.: Seveve ho çık biyo aceva?
Rustem: Qaymekami dawate kerdo. Dêma hetê Devletera dawate kerdo. Dawate kerdo ke, meselu ser qeseykero, çı esto, çı çino. Dota Xozat ra ke amo, Rayverê bırezayê Sey Rızay eve ordumê devleta (Tırki) khalıkê mı Bavay dano kıstene.
H.Ç.: Dêma u waxt ki, taa 33 de devlata Tırki fam kerdo ke, Sey Rıza ve isonê hora hetê politika develetê niyê.
Rustem: Tabii. Ya u waxt herb eşt bi. Dêrsım de esker eşt bi.
H.Ç.: 33 de?
Rustem: Ya.
Rustem: Qozu mesela uza ra ave kisene. 1926 de bi. Qozu mesela sare dard we.
H.Ç.: Vatena torê gore ine çı wastêne? İne sene rejim wastêne? Dewlete wastêne, çı wastêne?
Rusten: Vatena ine awiye ke, ine vatêne, "kimliga ma (identitê ma) nas kerê! Kırmanciya ma! Dêrsım! Dêrsım Kırmanciye. Ma ki dewlete wazeme, ma ki Kırmanciya ho beli keme, kulurê ho beli keme. Hukamat çaê marê zulum bıkero? Ma çaê şime destê Tırki şerkeme? Ma çaê şime bine bandıra ine (Tırku) de, bınê nirê ine (Tırku) de vınderime? Ma ki serbestiye wazeme. Yê ma ki koê ma estê, jiarê ma estê, mıletê ma esto." Yanê amacê ho dewlete biya. "Dewleta Kırmanciye saneme pê." Amace ho nu bi.
(Rustem mesela Bavay qesey keno. Na mesela cor ama qeseykerdene.) ...
Bava Xozat ra ke cêro ra amo, Şine de kısene.
H.Ç.: Yanê, tu vana kıstena Bavay de bêçıka hukumati tey esta?
Rustem: Beçıka hukumati tey eşt biya tabi. Beçıka hukumati ke tey çine biyêne, ine nia nêkerdene.
...
Bavay roza Rozê Xızır de kısenê. ... Bavay benê Ağdad de danê we. ...
Waxto ke Bavay kısenê, roza Rozê Xızır biyo. Hata mılet vano, "mekıse, felan". Onacia ki... endi reyê deşiyê hukumati biyo.
Bava ke nêkıstêne, niyetê Bava biyamêne Xaceriye de Rayveri (Qopi) bıkıstêne. Rayver ke bıkıstêne, dawa koê maê Dêrsımi nia nê biyêne, na hal nêamêne. Rayver ke bıkıstêne. Kuli ki bızanê: Sebebê fitdarene Sey Rızay Rayvero. ... Khalıkê mı açiyê lazê hora kot Şine, Şine vêsnê. ...
Moa mı qeşi kerdene. Ayê çı qesey kerdêne, sımarê qesey kerine. Vana, "38 de esker amo kowunê ma. Kam ke koti kuno dest, benê vêsnenê. Kenê bınê bonu, adır veznenê ser. İsoni zindanu ra erzenê. Hata na isonê Halvoriye -uza kemer esto- uza ra kerdo bıne. Na hetê Xozat de Qerecır uzawu de kerdê top vêsnê. Derê Laçinu de eskeri her het de qır kerdê", bırayê ho Uşen ra vaji. ... Moa mı vana, "ma endi xore çare nêdi, khalıkê mı Sey Rızay ma top kerdime eve hiris çewres mordemi ra şime -khalıkê mı, Arê ra Sey Gavanızê Dewres Camaliz, Abasu ra Memê Keleze -derezayê mao- şiyê cawo ke esker çino, şiyê uza. ...Aila Sey Rızay. ... Pêrine Derê Laçunu de kısenê. ...Vana, "khalıkê mı Sey Rıza corê ma ronişteo. Uza eskeri çım keno. Havalê ho ki tey rê. Ali Abaso, Memê Kereçiyo, Hesê Qajiyo. Des teni estê. İ cor tap derê." ...Vana, "ma 43 teni bime. ...
H.Ç.: Tarix?
Rustem: 1937 yo. ... "Suwari seke ma dime firika ho dê puru." Vana, "firike dê puru, i eskeru.
Vano, "yê i Memê Kelezi ku kelpê ho eşt bi. Pişinge ki madera. Herkeş çi miyê ho tey ardo, xonça wa ke, endi çı ke besekerdo, tey ardo." Vano, "firike ke dê puru, ma şer kerde ke esker pêser cêra ra, amay boverê ma top bi. Honde eskerê, orduyê hukumati. Ağırmakiney sanay pê." Vana, "ez nia lewê moa hoderonişteo. Mıra fistan esto." Fiştanê ho ki derg biyo. Vano, "ez u sure 6, 7 serren biyo. Piyê mı ki i bırayê mı guretê uza deronişteo. 9, 10 metre raver." Vana, "ardi makiney sanay pê, nanê mara." Vana, "ez u sıre usto ra ke şeri peyê koka kumkori ke, ho bexelesninê." Vana, "reê usto ra, moa mı dest estbe fiştanê mıra. Ont. Nêverdana şerine. Reyna mı ho est be koka kumkori. Reê, dı reê, axiri, raa hirinê mı ho est be koka kumkori. Peyê koka kumkori de mendo,", vana. "Nanê mara. Bombu nanê mara, tufongu nanê mara. Ağırmakina, mitaraloz sanê pa, nanê mara." Vana, "ez endi a daqa bolmıs bine, nêzon ke sebi." Eve boa barut ra bolmıs biya. Vana, "moa mı ju defi jive". Pirika mı Anıke biya. Anıke ki têpia waa Rayveriya. Rayverê Seyd Ağay. Yanê Rayver xalê moa mıno. Vana, "defi moa mı va, Şıxo, Şıxo!" Namê khalıkê mı Şıx Hesen bi. A daka mı şerkerd ke, vengê tufongê piyê mı vejiya. Vana, "piyê mı ki tufong nave esker ra. Eskeri topê gırani nêvê piyê mıra, i ki uza kıstê. Sey Rıza coro tabi. Zonê ke kısenê. Xevera ho esta. Heşino pê, ama sebkero?
H.Ç.: Lewe de xeyle mılet çino tabi?
Rustem: İsono ke lewe de biyo, kıstê. 43 teney biyê, Derê Laçinu de, Cere Muriye de qır kerde.
H.Ç.: Çond teney biyê, tu vake?
Rustem: 43 teney biyê. İne ra 20, 25 teney mara biyê. Cinika Sey Rızay, tornê ho, çêna ho, zama, veyva ho, lazê ho. Pêro-pia 22, 23 teney biyê. ...
Vana, "aqıl ama mı sare, ez usto ra ke, pesewa, pakawo, astarey bereqinê. Asma, her ca jê ayniyo. Usto ra, wertê meyutu şer kerd ke, seke mali sare bırnenê, erzenê pêser, hên..." Vana, "çêna Sey Rızay eşt bi, namê ho Selviye biye. Azeve biye." Vana, "mı defê şer kerde ke, awa lewê moa mıde. Moa mı ki dı cana. Endi ke sungi kerde pede, sekerdo, ni bêcikê domon nia pize de amo tever." Vana, mı nia moa hode şer kerd, aye va, "çênam, çenam!, va... Deke mı şer kerd ke, Sewliya. Mı va, çıko, Xalê se vana?"
Vake, "khocike owo biya mırê! Vake, "owuke ez kot rê torê biyari?" Mı va, "owuke çina"
Vana, "u mara cêr dere esto, so dere ra biya."
Vana, "eve çık biyari?"
Vat, "postalê ho veze, so postalê huya tenê owe bıze biya."
Vana, "mı postal guret şiyo dere ke, tenê owuke cırê biyari. Mı şe kerd ke, dere kuli (pêro) goniya. Goniya mıleti cırena yena. Owuke çıka? Thowa de owe tey çino, pêro goniya. Kuli sura. Jê goni sona. Ez cêro ra amo. Mı va, owuke goni sona. Mı şe kerd ke, vıle bırno, ju tek thomora ho menda. Eve sungiya. Qersuni nê pıra, dıma ki, eve sungi vıle bırno. Ju thomora ho menda."
H.Ç.: Vıle kamiyo cıra kerdo?
Rustem: Yê Selwiliya çêna Sey Rızay. İye bin kuli merdê. Vana, "na mırê qesey kena." Ju thomora ho menda, hondaye ke, ro tey mendo. Vana, "mı cıra vaka, owuke çina." Vanke, "va vındero." Vana, "çênam, eke şikina, verê mı bıçarne qulva."
Vana, "ez qulva nêzanon, kamji het dero?"
Vana, "heto ke roze sodıri vejino, u het dero. Eke bese kena, şikina mı bınê meyutu ra vezena, verê mı raçarne uza (qulva)."
Vana, "tenê mı colus biyo ke, ver bıçarni, mı besenêkerd."
Vake, "eke besenêkena, va vındero."
Endi uza de, vana, "çênam, beli nêbeno. Cemê sona dugelu, welatu de mana. Belka wes mana. Guce desmala moa mıde dı hire guriş pery estê. Zern yanê. Eke şikina, ine veze bıze. Torê lozım benê. Xorê kena xerzlığ."
Vana, "aqılê domoniyo. Çı zon, pere çikiye, peru sekon? Uza ra horê usto ra. Endi teseliya mı kote. Şiyo. Raê kote mı viri, şiyo. Pesewa. Tabi asma esta. Şiyo, caê zıme de vejiyo. wertê gema. Mı şe kerd ke, uza çiyê ğızğıjino. Çıko? Veng yeno mı. Ez hoho de van, aceb nu çıko? Çiyo yavano, çıko? Heso? Vergo? Xıs, xıs, xıs! Axıri ama rest mı. Ama rest mı ke, domono. Eke layikê Teşiniyo." Nas kena tabi. Teşin ki têpia çê Seyd Ağay rawo. Bırayê Rayverio. Yanê bırazayê Rayveri beno. Namê ho ki Ali Rıza beno. Eke uyo. U ki wes mendo, inera xeleşiyo, amo uza. Teni juvin de qeşi meşi kerde... Vana, "ma tersay me. U (Ali Rıza) mıra pilo. Aqılê ey yer keno. Mıra vışiya, o caê ro şi, ez ki caê bin ra şine. Oncia hên raa kote mı ver, hên şinê. Şiyo. Tabi bi sodır. Raa ra son. Yaziya. Mıra raver osena. Endi waxte perojiyo. Qırğu, Laçinu mal ardo yavan.Vana, ez şiyo. Ez şiyo ke wertê mal kune... Sure ke hone qır nêkerde, cırê non mon anê, do anê. Nas kena. Toluvê huyê. Laçununê. Şiyo. Vana, hona ke, mal nêresto, mı şer kerd ke, mıra cor ko esto, esker vejiyo ko. A seke ez uza de diyo, endi topê gırani, tufongi, mermi vornay mıra. Vana, qersuni, bombey dormê mıra vız vanê. Vana, ez xeyle düriyo. Tabi qersuni, tam isabet nêkenê. Haq tamam nêkerda dêma. Colıs bena ke, ho wertê miyu erzo; ho bıxelesno. Axiri ho erzena wertê miyu. Şanê mali peroz mali ano dewe. Cao ke vejiye ware, Laçunune. Muxtarê dewe seke moa mı vineno, naskeno. Zono ke, ... Cêno non mon dano cı. Seke şer keno, goni moniya hên sere kıncu... Benê tenê owuke kenê puru, kunucunê ayê vurnenê. Şe kenê ke, dı suwari naê vejay amay. Eskeriê. İne diya, sure ke a ama. Muxtar esker ra pers keno, vano, "sıma çaê amay? Çıko?
Esker vano, "mordemê wertê bırra ama kot wertê mali. Ey vezenê vezê, nêvezenê, sıma ki qırkeme."
Muxtar teminat dano cı. Vano, "ma kes nêdiyo. Kes tha nêamo. Xora ke ma di, raste ma ama, vadvo ke, biyarime teslimê sıma keme."
"Rınd". Esker uzu de tekınê sonê.
Muxtar ano, moa mı, kıncu mınco dano pura. Vano, "çênakam, dı hire saat ra têpia alayi dara darina we, sona Xozat. Ez alayi de son." Tabi u muxtaro, gere ke raa cımusno. Vano, "ez ve esker ra some Xozat. Tu ma dıma ra bê! Tabi hên bıke ke, ma mevinê. Nê ma vind ke, nê ki mara bıvışıyê! A şekil made bê!"
Vana, "i şi. Elayi mı ver sona, ez ki jê vatena muxtari dıma son." Vana, "ez Xozat hona vinon. Ez hona domono. Ma şime zerre Xozati. Uza mılet amo tê het. Ordi, alay qomutani butu. Ezi ki berdo. Ma şime. Mı şer kerde ke, xalê mıno. Xalê mı howo uza de. Rayver. Waa de mı esta, namê ho Nare biye. A ki uza ra. Vake, 'çênê Şix Heseni nae ita, felan. ´ Ma berdime. Xalê mı ki ama. Alay qomutani ama. Waa mıra pers kenê: save Rayveri.
Waa mı pila serru ra. Aqılê ho yêr keno. Tersena. Cıra pers kenê: sıma kot ro feteliay, koti mendi? Kam non da sıma? Nia cıra pers keno.
Faqat a doğru dürist cav nêdana. A inkar kena.
Nari ki cêra ra mıra pers kerd: çênam, işte nu kamo? Seva Rayveri.
Mı va: Xalê mıno.
Nari ki cêra ra waa mıra pers kerd: tu çaê inkar kena, xalê ho?
Mıra oncia pers keno, sorğu sual keno. Mı va, ma uza de, felan ca de mendime. Dewunê Laçinu de mendime. Cele Muriye de felan. Marê non ardêne..."
Ju ki Dıl Ağa esto. Ey pers kenê. Nu kamo?
Vano, "nêzon."
Uza ra xali pers kenê. Vana, "nu xalê mıno."
Alay qomandani cêra ra xalê mıra vat: vat, nıka ke emır Ankara ra nêamêne, mı zerre Xozat de tu nênê qursıne ver." Rayverê vano. "Emır amo, kıstene nıka tometa. Haq bela ho todo! Torê nêmanena! Tu bırazayê ho da kıstene, zamayê ho da kıstene. Çı xêrê tu dewletere beno? Dewletere ki xêrê tu nêbeno. Tu ke mılete ho, bırazayê ho, zamayê ho da kıstene, hukumat rê çı faydê tu beno? ... Cırê nia va, ma teslimê amıka mı kerdime. Ma surgunê ...kerdime....
H.Ç.: Sey Rıza kata şi? Tu va, dot tap ra ronişte bi.
Rustem: Nıka Uşenem, bırazayem! Uza familiya Sey Rızay kıste. 43 teni. Sey Rıza horê bekes mend. Kes çine bi. Cırê 'Ala gutara' nêvake. Kes dest cı nêest. Mecbur endi eskeri ver rama. Naza, uza. Ewro tha, sodır uza de. Peyniye de eve dı havalunê hu cêra ra ama. Ama hetê Ağdadi. Eke am Ağdad, uza verva Vank de -Vank dewa Abasuna, Vank, İksor felan- şiyo mığara dero. Eskeri ver ho dano we. Neise, se keno, kes cırê 'Ala gutare' nêvano. Rayver, bırazayê ho dıma fetelino. U sıre Rızê Berti eşt bi. Rızê Berti Abasızo. Her waxt lewê Sey Rızay de biyo. O ki lewe de beno. Cırê nonê i, doê i cırê beno. Hem şanê ho biyo, hem ki lewe de biyo. U Qumê Kher, o cia biyo. Nu Rızê Bertiyo. Qum niyo. Cêreno cı Rıj ra vano, "lo, postê mı endi biyo postê quji." Se Va Rayveri vano. "Nu mıra fetelino. Kemer, ko, gerusu, wertê bırru. Nu fetelino ke sarê mı boro. Nu mı ret nêverdano. Ez horê şeri, şeri Ağdad."
Tekneno uza ra yeno. Mığara ra. Endi uza ke heştê maneno, des phonc roji maneno, yeno Ağdad. Bonê hode nêvındeno. Qonağê hora cêr oncia mığara esta. Sono mığara de vındeno. Uza lewe de ju Abasız beno. Ver ra, biyo nêbiyo, lewê i de biyo. Ecem. Namê ho Veli bi, cırê Ecem vatêne. O Ecemi mırê qesey kerd. Vake: "Rayver, sureke şi Erzınga, ez lewe de biyo."
Hora Ecem lewê Sey Rızay de biyo. Sey Rıza Ağdad ra ke şiyo, domonê ho, zof ceçe ho top kerdo şiyo Derê Laçino, nu Ecem tey biyo. Ecem nore qatıre ra, hata Şoşxang vanê, hata uza vano ez tey şiyo amo. Amo Ağdad lewê Sey Sey Uşeni. Laza Sey Rızay. Sey Uşen tey nêşiyo. U ke bişiyêne, u ki qır kerdêne.
"Neyse, vano, ama uza bınê bonde, qonağ ra cêr mığare esto, uzao. Hên pesewe, hên verva sodıriyo. Veng da mı, "Ecemê mı, Ecemê mı! Layem, Layem!"
Mı va, Rayver se vana?
"Urze layem, urze! A qatıra ma owuke pureke, ez son."
Rayver, sona koti?
"Son", vat. "Somê Erzınga."
Vano, mı arde qatıre. Qatıra huya şaa gırse eşt bi. Owuke kerde puru, arde.
Vat, "bê lewê mı!"
Ez şiyo. Mırê tarif kerd. Vat, mırê mayine rane, qatıre rane. Hên ju dısmala huya şayê ki eşt bi. Gırse biye. Vake, mı a ki onte cı. Nia herdisa ho top kerde, kerde binê çita ho. Pestimala ho ki estê ser. Nare qatıre, hên şimê.
H.Ç.: Yanê kamufle kerdo ke, kes nas mekero.
Rustem: Ya. Kamufle kerdo ke, nas nêkerê. Vano, "ma şime. Ma tekıtme şime."
Ağdad ra sonê Erzınga. Nia koyê Muzur ra. Dewunê Qalu uzawu ra.
H.Ç.: Hukumat wasto?
Rustem: Hukumati nêvendo cı. Nu eve ho sono. Sey Rıza Erzıngan de ju dotê ho beno. Seycanê Bavay vanê cıra. O ki pilê aşiro Erzıngan de. Endi ke mavenê hoyo hukumati rınd biyo, edi ke mavenê huyo Vali rınd biyo. Nu temi keno, vano, "Rayver ra vaze, lıngê raver ho mıresno!"
H.Ç.: O waxt xevera hukumati biya. Tabi hukumati xervere dave i?
Rustem: Endi biya, nêbiya, nêzan. Beno ke hukumati cıra vata. Xeverê dano Sey Rızay, vano: "Lingê raver ho mı resne!" Yanê, ez tu xelesnon. Guya Sey Rızya vatena i ser şiyo.
H.Ç.: Tabi Vali pilê Erzıngan ra vato, ey ki Sey Rızay ra vato?
Rustem: Vato, nêvato, eyê nêzan. Faqat Seycan xevre rusna. Vato: "Rayver ra vazê bêro mı resso!"
Ecem vano, "ma şime. Pesewa. Raa ra some, hona nêrestme Arşiye. Ma şe kerd ke, dota ju yeno. Safaq do. O ki juyo Asuruzo. Asuri ki têpia toluve maê. Toluvê Sey Rızyê. Namê ho Bak biyo. Laqama ho Bave Leng biyo. Tabi ma nas keme.
Vat, Ecem sona koti?
Some Erzınga.
Ma, nu kamo?
Bırayê mıno."
Nêvano ke Sey Rızao.
Faqat Bave Leng baqıl bi. Zono ke Sey Rızao. Nas keno.
Vano, "neise, sıma gıra gıra şerê, ez son tenê non mon con, têpia cêron ra yon."
Bava hata ke sono dewe, dewera cêreno ra, Sey Rıza raê vezeno. Koê Muzur ra demdinê bover sonê Erzınga. İsu Erzınga ra amo koê Muzuri ware. İ ki têpia Ausurune.
Sey Rıza uza Ecem rê vano, "Ecem vıreniya made Ware esto. Ma ke ware ra verdime ra, mı bere hên caê kınare de rono. İ esketeki ustê ra nıka do sanenê. Mırê khoçıkê do biya! Doê ho bısımine, uzera têpia oncia mı ospor ke, some."
Neise, sono. Ware ra ke vêrenê ra, Sey Rızay nano ro, sono lewê esketege. Esketege usta ra do sanena. Sodıro. Hona safaqo. Ecem vano, "waê tu do sanena, khoçıkê do bıde mı. Piyê mı nêweso, bon doxtori. Tenê do bıde, bısımo!"
Cinike vana, "Xızır şifa bıdo!" Do dana cı, o do beno cırê. Doê ho ke sımeno, oncia Sey Rızay o vaziyetê vıren de ospor keno, niseno qatıra ho, sonê.
Bavê Leng hata ke sono dewe, dewe ra yeno, nêreseno Sey Rızay ine. Raê vezenê. Xeyle ke sonê, dı ray yenê vıreniye. Hurdımena ray sonê Erzınga. A raa juê ser qaraqol eşt bi. Quru dere de. Sey Rıza raa ke qaraqol tey esto, a raa ra nêşiyo, a raa bine ra şiyo.
Bavo Leng yeno. Yeno raa catalıne, o uza de raa ke tey qaraqol esto, a raa ra sono. Sono ke Sey Rızay reso. Sono qaraqol ra pers keno. Vano, "Sey Rıza sıma nêdi?"
İ hên motê juvin benê. İ hora Sey Rızay fetelinê. Sey Rıza qaçağo. Sey Rızay fetelinê.
İ perskenê, vanê, "Sey Rıza çıko? O çin bi, felek bi, nia ama vêrd ra?"
Vano, "Sey Rıza ama, tha ra nêame?"
Vanê, "nê."
Tabi eskeri dest de telefon esto. Xevere danê qaraqolunê ho. Vanê, "Sey Rıza amo na muhit."
Sey Rıza sono. Hona ke bover nêresto, uza nöbetçi pers kenê. "Komo? Kata sonê?"
Ecem vano, "piyê mıno."
Cendermey qatırera anê var, cıra pers kenê. O sıra dısmalê ki sera danê we. "Kama? Çıka?"
"Ez Sey Rızao. Sey Rızao ke vanê, ezo."
Pê cênê. Telsız ra xevere danê ke, Sey Rıza pê gureto. Xevere danê hukumati, danê qaraqol.
Cendermu nuto ke, "Sey Rıza ama ke bıramo Rusya, ma pê guret." ... Mıra (Ecem ra) va, "tu racê so!"
Ecem vano, "ez cêru ra amo, Sey Rıza gurt berd." Vano, "ez endi cêru ra amu dewe, dewe de mendu. Waxtê ra têpia heşiyo pê ke, Rayver benê Elaziz. Benê finê dare. Erzınga de ifade cênê, dosya felan kenê ra, benê Eleziz.
H.Ç.: Bava Leng nêrest Sey Rızay?
Rustem: Nê, o nêrest Sey Rızay.
H.Ç.: Hukumati endi pê guret.
Rustem: Ja, pê guret. Sey Rızay benê Xarpêt, Eleziz.
H.Ç.: Ju vatêne ra gore, yanê Sey Rıza şiyo ke texelet bo. Na vatena torê gore texelet nêbiyo. Hona cao ke wazeno şer cı, yanê hona ke adresa ke wazeno şêro cıreso, uza nêresto, pê cênê.
Rustem: Ja. Sey Rıza hona Seycan nêresto. Nêşi nêrest hurêndia ho. ...
Uza ra (Erzınga ra) benê Xarpêt. (Ecem) vano, "ma heşayme pê, layikê ho Sey Uşen şiyo Xarpêt, lewê piyê ho."
H.Ç.: Sey Uşe u sıre çond ser de bi?
Rustem: Sey Uşe u waxt pil bi. Domonê ho eşt bi. 30, 40 eşt bi. Xevere gureta ke, Sey Rıza berdo Xarpêt, nêvındeno, sono lewê piyê ho. "Son piyê ho vinon.!"
H.Ç.: Zoneno ke finê dare?
Rustem: Zono. Ya. Pilê dewe, pilê dormi benê top, vanê, "Haq naskena ke, meso. Piyê tu kısenê. Tu ki pia kısenê, meso!"
Deee! Nê, Sey Uşe sono. Sono Xozat, uzara sono Xarpêt.
Sey Rıza ke Erzınga ra eve trene hetê Kamax ra anê Eleziz, vato, "mı na suke xelesne, faqat na suke besenêkerd ke ju mordemi bıxelesno. Tu viran bê!" Yi Ecem nia mırê qesey kerd.
H.Ç.: Tabi isonê Sey Rızay biyo. Cıra şikiyo. Zerê ho cıra mendo.
Rustem: Tabii, tabii. Zerrê ho cıra mendo. Neise. Vano, "Sey Uşe ki şi." (Ecem) vano, "waxtê ra têpia ma heşayme pê ke, hurdmena fitê dare. İnere pia hot heşt teneyê bin eşt dare: Qermer Ağa, Fındıq Ağa. Ağlerê Koê Dêrsımi. Ağlerê inu ki eşt bi. İ ki tey fitê dare. Sey Rıza fito dare, uzara dıma ki berdo vêsno.
H.Ç.: Çaê vêsno? Tu zona?
Rustem: Vatêne ra gore, vanê meyit vêsno ke, ... "Ma ke ney beme wedarime, mezela ney serro vas beno. Nu vaşi ki mal weno. Na çhêri ra ki sıt beno. Mılet sıt sımeno. İşte sulela i ra mılet yeno wertê, torê beno."
H.Ç.: Ya ki vato, "mılet sono mezela Sey Rızay, dawa bena gırs. Mılet mêro mezele ser. Na mesela na usul ra nia vind keme."
Rustem: Ya. "Na dawa vind bo. İstilabo. Kes nasnêkero." Benê kınare Eleziz de, Çorçıx Köyü vanê, uza vêsnê. İ dewiz, kamılê uzay vanê, "Tepê Sey Rızay."
H.Ç.: İhsan Çağlayangil vano, "Sey Rıza ke fişt dare, lınge buxu kuye pa. Ez cesaretê ire hayran mendo. Ez tersune."
Rustem: Ya, a qezeta mı ki da wendene. ...
H.Ç.: Tu thowa heşiya pê? Pilunê sıma, mordemunê sıma, iye ke Sey Rızay ra nêjdiye, keş ine ra vake, Sey Rızay se vato, eke şiyo dara?
Rustem: Kıtavi herg çi çiyê vanê. Kıtav vano ke, Sey Rızay ra pers kerdo, vato, "vatena tu çıka?"
Sey Rıza cêro cı ke, 45 perê mı estê, ju ki saate de mı esta. İnu layikê mıde. Uşen de yanê." Xevera ho hona çina ke, laj finê dare.
Ma pers kerd. Xarpêt de mordemê khokim eşt bi. Ma ine ra pers kerd. Zabit. Tırk bi. Yerliye Xarpêt bi. Vano, "ma heşayme pê, Sey Rızay finê dare, ez şiyo. Ez domon bine. Sey Rıza ard, pesewe est dare. Laz i ra raver fit dare. Layê laji dı reê vışiya. Ju ki va, zonê Qemer Ağay nia amay bi tever." İ Tırki mara vatêne. Ju Tırk, namê ho İbrayim bi. Ey va, mı ki di. İ ki va, "lınga ho kuyê sandalya ra." İbrayim hona weso. Xarpêt dero. ...
H.Ç.: Tu mesela Çhemê Muzıri zona? Aşiri ame têhet, sond werdo. Sey Rızay pilê Dêrsım kerdê top, ju camaat giredo. Eke biyame seviya ewroyêne, veng do partiye siyasiye, welatê ho ser musawra kerdo. Tu na mesela zona?
Rustem: Tam nêzan, faqat 12 aşiri Gola Xızır, Çhemê Muzır Bavay de amê pêser sond werdo. Sond werdo ke, "ma merdime pia, mendime pia. Askeri welatê ho nêkerime. Verva hukumati vındime..." Sonde nianen werdo. Faqat tayê dest cı nêda. Eke dest juvin dêne, Koê Dêrsımi, Kırmançiya ma nêpısqıyêne. ...
H.Ç.: Sey Rızay pêro-pia çond sere do pêro? ...
Rustem: Sey Rıza hona ke lazê ho nêkişiyo... uzara ave herbê Qoçgiriye de. Dıma Qoçgiruzu amê Dêrsım.
H.Ç.: Xevera ho juvin ra biya?
Rustem: Ya. Biyo, tabii. Oretê Sey Rızay ve Alişer ra zof rınd bi. Sarrê Qoçgiriyê amê dewa ma. Xaçeliye. Phonc, ses çêy uza bi. Qoçgiriz, Abasu. Alişer, çinya ho. Alişer Efendi kaj kerdêne pil. Moa mı ine rınd naskena.
H.Ç.: Alişer wendoğ biyo? Zonoğ biyo?
Rustem: Alişer zof zondoğ biyo. Zof wendoğ biyo. Arif biyo. Alişer waxto ke amo, lewê Sey Rızay de mendo. 1921 ra têpia amê Dêrsım. Uza ra ave ki xevera Sey Rızay cırê biya...
Sey Rıza kıstena lazê ho dıma, yanê 1933 ra têpia endi kot herb.
H.Ç.: Sey Rıza i verva politika hukumatê Tırk ame. Acaba amcê nine heşiyena torê gore çık bi? Taya vanê, Sey Rızay seveta Kurdistan, Kurdistanê pil, do pêro. Na qese çıqa rasta, çıka rast niya?
Rustem: Sey Rıza, ma kuli ki zanime. Ma heşayme pê. Sey Rıza: "ma Khurr nime." Na her waxt vata. Ma Kırmancime.
H.Ç.: Yanê tu vana, Kırmanc Khurr niyo.
Rustem: Kırmanc Khurr niyo. Khurr ayriyê. Ma Khurru ra nime. Khurr made havalên nêkene, rae nêcênê, made raa ninê. ...
H.Ç.: Sey Rızay Kırdaski (Kurdi), yanê zonê Kurdu zonê, yanki nêzonenê?
Rustem: Nê. Sey Rızay ju zonê ma zanenê. Kırmancki zanenê. Dımıliki. Zazaki. Sey Rızay Kırdaski nêzanenê.
H.Ç.: Sey Rıza ine vatêne, ma hukumatê Dêrsım saneme pê. Na mıntıqa Dêrsım hata koti sona? Taê vanê hata Sıvas, hata Siverek, hata Varto, Erzınga sono. Yanê mıntıqawa ki tey Zazaki qesey beno.
Rustem: Ma aye ulê. Amacê Sey Rızay Dêrsım... veya Kırmanciya Dêrsım pêsano. Kulturê ho vezo meyda. Xortê ho juvin naskere, juvin pêbijerê, dewleta ho pêsanê. Verva hukumat vındere, hukumat (esker) dewu mekuyo. Dewleta Tırk rê sare ro menê. Bınê nirê hukumatê Tırk nêkuyê. Hata Sevaz, hata Erzınga, hata Xarpêt, Varto, Diyarbakır....veyahut Kırmac...ninu topkero bine ju catiye de Kırmanciye de beweşiyedo. ...
H.Ç.: Ara Sey Rıza ve Şıx Sait ra çıtur biya?
Rustem: Ara Şıx Sait u Sey Rızay - Pirika mı marê qesey kerdêne, ciniya khalıkê mı Bavay, moa piya mına (moa Ali Ekberi), Sekina. Torna Diyab Ağayia- Vat, "ma Ağdad de rime. Rozê heşayme pê ke, Şıx Sait yeno."
H.Ç.: Beno meymanê Sey Rızay?
Rustem: Beno meymanê Sey Rızay. "Ard çimi kerd hazır. Odey modey kerd pak. Şıx Sait pilê goceman liderê isyanê Kurduno. Liderê inuno. Mordemê pilo. Ama. Neise, cıl mil ma kerdi hazır. Nişt ro felan. Sıre namazê ho ama, Sey Rızay işaret da Qumi. Qumê Kheri. İşaret dabe Qumi, 'Şıx Sait sono, so owuke destke!' Vana, Qumi ibriqe guret ke owo dest kero. Uza de Şıx Sait vat, 'tu musada ke, i mı muridê mı estê. İ bêrê owuke destê mıkere.' Sey Rıza vineno, hesneno tabi. Muridu owuke kerde destu, apteste ho guret, namazê ho kerd. Bi sonde. Sey Rıza vat, 'mal sare bıbırnê!' Oncia Qum rusna, 'Qumem so, mal sare bıbırne!'
Şıx Sait vake, 'Sey Rıza, eke musada kena, mıletê ma va mal sare bıbırno. Havalê mıne ke amê, i mal sare bıbırnê!'
Neise, vano Sey Rıza. Havalê Şıx Sait şi mal sarebırna, veti, ardi poti. Bi sodır, sıra şiyane de oncia ara ho kerde. Şıx Sait pers kerd. Vat, 'Sey Rıza, tu cüavê perse mı nêda.'
Sey Rıza cêra cı vat, 'cüavê xevere endi nêmend. Çı cüavê xevere bıdi? Tu cüavê xevera ho pesin guret.'"
H.Ç.: Şıx Sait sene cüavê xevere wazeno?
Rustem: Ma ju bime, pia pêrodime, verva hukumati vınderime, hukumatê Kurdi pêsanime! Nira se vana? Made bena ahbap?
Sey Rıza vano, "tu ke nonê destê mı nêwerd, çıra hên eskera nêvano ... Vano, tu xevera ho pesin vake. Tu ke nonê destê mı nêwerd, qurvanê destê mı nêwerd, owuke nêverdana destê to keme... Tode çıtur jubine? Raa ma pia nêsona. Ez xevere tu nêdan. Soz tu nêdan."
Şıx Sait cêreno ra yeno.
H.Ç.: Nı ka, mıletê i ki Zazaki qesey keno, ma ki Zazaki qesey keme. Yanê mıletê Dêrsımi.
Rustem: Ya.
H.Ç.: Zu ki iye ke Kurmanci, yanê Kurdi qesey kenê, i estê. Yanê vajime rozê ke haqa Kurdu cıdiyo, pêki na zonê ma sebeno? Yanê Dımıliki, ya ki Zazaki. Nu zon sebeno? Na mesele vatena torê gore çıtur hal bo? Yanê iye ke Zazaki qesey kenê, i zonê Kurdu fam nêkenê, iye ke zonê Kurdu qesey kenê, i ki zonê Zazau famnêkenê. Na mesela vatena torê gore çıtur hal bena?
Rustem: Ez mesela zonê inu nêzon. İ (Kurdi) qesey kenê, ez fam nêkon. Ez nêzon i se vanê. Zonayena mı awa ke, waxto ke dewleta Kurd pêsanê, tamam ez verva xı niyo. Va pêsanê. Va serbestiya ho bijerê. Niê herkeş ra van. Faqat ni ke develta Kurdi pêsanê, dıma bêrê am ser...
İ ma ki isoniye. Yê ma ki vanê, "radio ma çino, yê ma zonê ma çino, yê ma dergiya ma çina. Ma mesela zonê sıma fam nêkeme." Yahut ni ke dewlete pêsanê, ni oncia ca ma nêdanê. Oncia vırende ma kenê tever. Ma hezmıs kenê. Ni made uğraşmıs benê (lınge erzenê ma ver).
Ez vanu, raa ma Khuru de nêsona. Khurri ayri mıletiyê. İ şafi mıletiyê. Kırmanc zoviyê.
H.Ç.: Tu vana yanê hem dinê ho zoviyo, hem ki zonê ho zoviyo.
Rustem: Hem dinê ho zoviyo, hem zonê ho zoviyo. ...
H.Ç.: Hama iye ke şafiye u zonê ma qesey kenê, i ki estê. Suniye, faqat zonê ma qesey kenê. İne ra vanê Zaza ya ki Dimili. Taê hora vanê Zaza, taê hora vanê Dimili. Va hetê zon zuvin fam keme. Niye ke Zazaki qesey kenê, i hire, hata 5 miliyoniyê. Yanê tu vana rozê serbestiye ke ninediyo, rındo? Yê ine ki ferderal ju dewlete de ju parlamento ho bıvo, radonê ho bıvo. Tu na mesela ra se vana? Khalıkê tu ke wesbiyêne na mesela nia kerdêne werte?
Rustem: Ma tabii. Amace khalıkê mı xora na dawa biye. Kırmanciye pêsano, mıletê Kırmanci topkero, zonê ho bıbo, radio ho bıbo, dergiyê ho bıbo.
H.Ç.: Yanê tu vana, serbestiye ke, têdusten ke made, na yenera felsefê Sey Rızay?
Rustem: Tabi, tabi.
H.Ç.: Tu Kırmacki, Kırmanciya ma. Kurd ki taê vanê Kurmancki. Tu ke Kırmancki vana, Khurru qast kena, ya ki zovi mıleti?
Rustem: Mıletê mayê Kırmanc. Ma Kırmancime.
H.Ç.: Ma Khurri?
Rustem: Khurri ayriyê. Khurri Kırmanc nêvanê.
H.Ç.: Tu ke Khurr va, kam yeno aqılê tu ewro?
Rustem: Khurr ke va, Şafi yenê aqılê mı. Diyarbakır de estê, Urfa de estê, Mardin de estê. .. Kurdi, PKK. ... Kurd nine ra vanê. Kırmanc ve Khurru ra ciare. ..
H.Ç.: Alişer çıdır kıst, tu zona?
Rustem: Ali Şir lewê Dêrsım de bi. Eskeri her ca çarna. Dewi vêsnay, qır kerdi, zindanu ro eşti. Alişer u sıre lewê Sey Rızay de bi. Sono non monê ho keno hazır. Gazu sare bırneno. Wazeno ke şêro, şêro dugelunê Rusya. Dı zon zonenê. Zonayena ho zof biya. Sey Rızay ra vano, "ez son. Ez son Rusya."
Sey Rıza ki qayil beno. Tedarekê ho vineno ke şêro. A sıre Rayver xevere cêno ke, Alişer sono Rusya. Yeno. Zeynel ki finora ho. Zeynelê Topi. Eve da des das, des phonc mordemu ra sonê. A sıre Alişer Efendi mığarê Alte de beno. Cinika ho, Zarifa Xatune ki lewe de bena. Veyva ho, bırazeyê ho butu uza mığara de biyê. Tekıno sono. Ağdad ra nêjdiyo o mığare. Rayver ve Zeyn ra yenê. Cêrê mağari Qonağu vanê, yenê uza çê Muzırê Bertal de benê meyman. Uza sewe manenê. Sodır urzenê ra, Rayver ve Zeynel ra tenê wertê hode qesey kenê, nanê hurê. Zeynel Rayver rê vano, "nê, ez qewul nêkon." Zeynel Rayver ra pers keno: "vano tu sond bore, cor asmen, cêr ki hardo dewres vo ke, toê de mı na mesela de çino." Rayveri dano sondi ro. Rayver sond weno, vano, "cor asmen, cêr hardo derwres, alaqa Zeyneli na mesela de çina."
Zeynel nêwazeno ke Alişer Efendi bıkıso. Taraftar niyo. Sonê tabi. Seke bınê mağara ro sonê, cor çinye, Zarife Xanıme veng kena. İnu Kırdaski qesey kerdêne. Ciniyê cıra vana, "Kewrayê te va hatiye." Alişer Efendi ra vana.
Vano, "va bêro. Kewrayê mı va bêro." Çinya hora vano yanê, "va bêro. Ez şüpe nêkon."
Vera çı sonê, dest juvin toka kenê. Alişer Efendi vano, "kerem kerê, sıma ver ra şerê."
İ vanê, "nê, tu so, ma dıma yemê."
Ciniyê cor bena. Mağara de. A qontrol kena. Uza seke Alişer Efendi kuno vıreniye, havelê Rayver ra ju Abasız nano Alişer Efendi ra. Tabi Alişer Efendi desınde can dano. Uza ciniyê nana pıra. Tufongê hu çêna nana inu ra. ... İnera ju Abasız kısena. Ho erzenê peyê kemeru, nanê pa ciniya Alişer Efendi ki kısenê. Bırazayê Alişer ki kısenê. Yenê ke veyve bıkısê, u isono ke tey şiyo, nêverdanê. Vanê, "vey sevi, mılet cıl bınê ma nêsaneno. Ayvo! Na esketege ki vındero. Naê çaê bıkışime? Kısenê, sare cıra kenê benê danê hukumati, Mükafat cêno. Peyde u ki kıst. Mıletê mara juyo ke xayinên kerda, kokê ho bırna, ire ki nêmend. Rayver Seyd Ağay mılet qır kerd, kokê mıleti ard, va dina mırê manena, Koê Dêrsımi. Peyniye de akibetê Rayver ki xırave ama.
H.Ç.: Tu tarix zonena, Alişer kemji tarix te kıst?
Rustem: Alişer 1937 de kıst. Wertê 36 u 37 de.
H.Ç.: Tay kıtav vanê ke, i Sey Rızay ju sekneterê ho, ya ki yaverê ho biyo. Namê ho ki Qum biyo. Vanê Sey Rıza hên domoqrat biyo ke, her mesela danışmıse mıletê ho biyo. Mesela Qom ra pers kerdo, vato, "tu na mesla ra se vana, fikirê tu çıko?" Meseley müzakere kerdê. Yanê diktator nêbiyo. Rejimê Sey Rızay de demoqrasi biyo. Na rata, ya ki?
Rustem: Rasta, rasta. Meseley qesey kerdêne. Mesela Qum ra pers kerdêne. Ya Ki Uşen ra pers kerdêne. Ya Ki Meme ra pers kerdêne. Fikirê isonê bin guretêne. Qum ra pers kerdêne. Fikirê mıleti pers kerdêne.
H.Ç.: Ni meselu sero ki moa tu, dêka tu torê qesey kerdêne?
Rustem: Ya. Sey Rızay fikirê mıleti guretêne. Danış biyêne.
H.Ç.: Tabi mesulu sero aşurunê binu de ki qesey kerdêne. Mesela Use Sey de, Qemer Ağay de, Fındıq Ağay de...?
Rustem: Ya, inê de qesey kerdêne, fikirê ine pers kerdêne. ...
(Rustem kıstena Rayverê Seyd Ağay sero qesey keno. Esker Rayver ve laj ra pia kıseno. Na mesela cor amê nustêne.)... Peyniye de Rayver rê ki nêmende. Pere, zernê ey ki hukumati werd. Kara Rayveri na biye.
Nıka ki ma vanme, horê bêrime pêser, juvin bijerime, ordum juvin dime, madi manevi. Kulturê ho, zonê ho biyame wertê, juvin rê wayır vejime! Kırmanciya ho bızonime. İ meselê vıren pêser nine. Naê ra têpia sekeme? Dewê ma haê vêsnay, kêrdi thol. Mıletê ma eşt tever.
H.Ç.: Vanê, 38 de 60.000, 70.000 ison kısto. Na mesela hon araze nêbiya, kes sero qesey nêkeno. 38 de Yahudi ki kişt. Dukanê dinê yağme kerdi, isonê ine kerde fırunu vêsnay. 6 miliyon ison inera kişti. İsonê ma ki kerd mığara, adır no pa, gaz kerdi.
Hukumatê Türkiya, partiyê Türkiya, -i liberal be, rast be, cep be, nine na mesela hona araze niarda zon.
Rustem: Nê. Hata 70 hona vengê mıleti çine bi. Peyê coy hareketê çhepi vejiya. Dıma PKK vejiye. Nıka ki isonê ma vejiyo. Mesela Desmala Sure, Ware... İ ki vejiyay. Mıletê ma, Kırmanc, Dêrsım... Kültürê Dêrsımi..., qazetê Dêrsımi vejinê. Vanê, "ma Kırmancme, Khurr nime."
H.Ç.: Am ju qatliyam biyo, nu qatliyam parlamentê Tırku de, qazetunê Tırku de, partiyê Tırku de nêamero zon.
Rustem: Ya, ez thowa televizion de, radio de, qezetu de nêheşiyo pê ke, Dêrsım de qatliyam biyo, hukumati nia kerdo felan...
H.Ç.: Niade, nıka Almanya de Yahudi sero Kıtav zofiyê. İ qaz kerdê, qır kerdê. Televiyon de qesey beno. Yê ma hona camaatê ma, enstitüyê ma hona çine. Na mesela Dêrsımi hona tabuya.
Rustem: Tabuya tabi. Nêwazenê ke qesey bo.
H.Ç.: Eke qesey kere, gere ke vazê, ma xata kerda, özür dilemıs kerê.
Rustem: Ya, gere ke, özür dilemis kere. Vazê, "ma sımarê haqaret kerd, ma sıma nia qır kerdi. Qatliyam kerd." Hukumat nêwazeno ke, suçe ho biyaro meyda. ...Nêvanê tabi, vanê? Ez thoê nêheşinê pê.
Nıka ki Demirel hao vano, "Alevi kulturê hode serbesto."
H.Ç.: Hên vana, ama hetêra ki, mılet vêsnenê. Meseala, Sıvas te adır na ison vêsnay. ...
Nu ju çelişkiyo. Waxto ke Alevi rê wayir vejino, çaê nine serbest nêverdano ke camaatê ho pêsanê, zonê ine serbest bo. Alevi ro iye ke Zazaki, Kırdaski qesey kenê, estê. Ninê çaê serbest nêverdano? Çaê ni serbest nêbê eve zonê ho, kulturê ho? Herkes eve zonê ho, kulturê ho jê bırau lewê juvinde weşiya ho bıramê.
Rustem: O (Demirel) mara has nêkeno. Politika kenê. Politika dewleta. ... Mesela Şevaz de vêsnay, va bişiyêne. Pilê dewleto, va bişiyêne. Bıvatêne, sarê sema wesbo! Veyahut Alevi ra özür bıwastêne. Ya Ki lewê çenazu de hurmetê hu cumusnenê. Naza Almanya de Tırk vêsnay temsilciyê teveri meyutu de hata Türkiya tey şi, özür dilemis kerd. Çenaze namazide amey diyanê. Reiscumuhuri ame va, "hata biya, na mesela verva isoniya, alaqa ise nianen isonen de çina. Politikerê Türkiya bışiyêne, bıvatêne, "nine çaê vêsnenê? Suçe nine çıko? Ninu sekerdo?"
H.Ç.: Rejimê Türkiya de dema zereweşiyê, bırayeni, têdusteyêni, demoqrasi çino dêma.
Rustem: Çino. Demoqrasi ke bıbo, nia nêkenê. Ma nêvêsnenê, ma qaz nêkenê, ma sungi ra nêkısenê.
H.Ç.: Türkiya de demoqarti, roştberi na mesal sero nêvındenê. Honde zulum biyo.
Rustem: ...Estê, faqat belka bınê baskı derê, tersenê. ...
H.Ç.: Mesala Williy Brand başbakanê Almanya bi. O şi Polanya, şi cao ke Yahudi kişt, şi uza. Auschwitz vanê uzara. Uza ama çhoku ser, mıletê Musevi ra özür dilemıs kerd. Ama Türkiya na politika nianenera hona zof düriya.
Rustem: Ya.
H.Ç.: Mesela honde Ermeni qır bi. Dêrsım de honde mılet qır kerd. Ni meselu ser qesey nêbeno. Tu vake mesala, qır kerdê, qaz kerdê, sungi kerdê.
Rustem: Kerdê, kerdê. Nayê herkes zoneno. Hata nıka keş na mesela niarda zon, nêkerda araze. ... Ala Haqa sukır ke Avurupa de mıletê ma roze ve roze yenora ho, hasara ho beno. Ezi ki lewê sema dero. Ma ju bime, juvin bijerime, ordimiye juvindime! ... Gereke dergiyê ho vejime, kulturê ho biyame wertê. Kırmanciya ho beli keme! Ma ho nasbıkeme! Ma Kırmancime.
H.Ç.: Taê vanê, "zono ke sıma qesey kenê, yanê Zazaki, nu zon dialektê Tırkiyo." Taê Tırk hên vanê. Tu se vana, na rasta?
Rustem: Nê, na raste niya. Kırmancki ciaro, Tırki ciaro. Zonê ma Kırmanckiyo, Dimilikiyo. Zonê ma çaê Tırki bo? ...Zonê ma Tırk nêbeno. Ayriyo.
H.Ç.: Tırki vanê lehçê Tırkiyo, Kurdi vanê lehçe Kurdiyo. Yanê vanê, "nu zon, zon niyo, ju dialekto. Tu naêrê se vana? Tu mesala Mardin ra, Urfa ra ju Kurdi eve zonê i fam kena?
Rustem: Ma vame nu zonê mao. Piyunê ma, khalıkunê ma na zon qesey kerdo. Nu zon qesey biyo amo hata ewro. Eke qesey nêbiyêne, ma zonê bin qesey kerdêne. Ya Tırki qesey kerdêne, ya Lazki qesey kerdêne. Ama demake zonê ma Kırmancki biyo. Kırmanc biyo. Yanê Dımıli qesey kerdo, Zazaki qesey kerdo. Nıka ki ni zonê ho qesey keme. Zonê ma nuyo.
H.Ç.: Tu vana, nu zon ki bêro wertê, bêro nusteno.
Rustem: Tabi, tabi. Rıca ma xortunê mara nawa. Ewro merenê marawa. Ma taê mıreme, taê maneme. Ni xortê maê ke manê, ho bızonê. Raa ma nawa. Ma Kırmancime. Kulturê ma, nufusa ma (identitê ma) ciara. Ma Tırku ra ciarime. Khurru ra ciarime. A naê ke bese kenê anê meyda, sımarê mınete keme.
H.Ç.: Kırmanc, yanê niyê ke Dımiliki, Zazaki qesey kenê i u mıletê Kurdu bınê destudero. Ni ke serbest be, ju ferdere sistemde eve Tırku pia weşiya ho bırame, na sistemra se vana?
Rustem: Sistemê nianen, rejimê nianen zof rındo. O waxt, kıtavê u kulturê her mılet beno beli. Raa ma hên vind nêbena. Zof rınd beno.
H.Ç.: Taê partiyê Kurdu vanê, "ma Kurdistanê mezın" seneme pê. Roze ke Kurdistan ke pêsanê, oncia na mesela ma Kırmancu (Dimiliu) yena wertê. Zon bo, din bo. Oncia na federe sistem beno aktuel. Oncia herkes parlamentê ho wazeno, zonê kulturê ho wazeno. İsonê ma oncia parlemetê ho wazeno, federal sistem taleb keno. Na fikirê se vana?
Rustem: Kam vano, "doê ma tırso?" Nıka ma ki wazeme. Waxto ke Kurdi Kurdistanê gırs sana pê, isonê ma ki vano, "zonê ma bıbo, dergiyê ma bıbo, gazeta ma bıbo, roştberê ma bıbe. Yê ma raa ma ciara. Kurdu dewlete ke sanê pê, ma ke gurêt bınê bandıra ho, va, "nia ronisê, nia raurzê, kulturê ma nawo, nia bıkerê!" Ma ke na nêkerde, sebeno? Ma inere oncia beme dısmen. İ ma kısenê, ma ine kıseme. Tabi yê ma ki haqa mawa.
H.Ç.: Yanê tu vana, kamji dewletede beme bibime, ma serberstiye, têdusteni wazeme, ju sistemê federal wazeme. Geografiyê ma, parlamentê ma beli bo.
Rustem: Tabi, herçiyê ma bili bo!
H.Ç.: Kulturê ma, zonê ma belibo. Têdust ra bo, serbest bo! Nia bo ke, ma jê bırawu têhet de weşiya ho mıletê bin de bıramime.
Rustem: Ya. Hênvo ke têver de şime. ... dısmenêna ma keşre çina. Top tufongê ma çino. Ma keş nêkıseme. Ma bırayên, têdustên, serbestiye wazeme! İsonên wazeme! Herb nêwazeme!
H.Ç.: Tornê Sey Rızay, Rustem Efendi, ez seveta na qeseykerdene tora teşekür kon, roza rınde, weşiye wazon. Haq tora raji bo.
Rustem: Ez ki sımarê teşekür kon.
|